.jpeg)
ISO 42001 is dé internationale norm voor organisaties die serieus werk willen maken van verantwoord AI-gebruik en ontwikkeling. Het is een managementsysteem-norm, vergelijkbaar met bijvoorbeeld ISO 27001 voor informatiebeveiliging, maar dan speciaal gericht op AI.
De norm geeft richtlijnen voor hoe je AI-systemen kunt ontwikkelen, implementeren en beheren, met oog voor zaken als:
- veiligheid;
- ethiek;
- transparantie; en
- privacy.
Oftewel: je legt een stevig fundament voor betrouwbare AI. Na een succesvolle audit biedt de certificering tal van voordelen, waaronder:
- Implementatie van AI met bewijs van verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid.
- Overweging van veiligheid, transparantie, eerlijkheid en kwaliteit gedurende de levenscyclus van AI.
- Duidelijke doelstellingen en sterke governance met een balans tussen innovatie en beheer.
- Verzekering van verantwoord gebruik van AI, met continue leerprocessen.
- Integratie met andere managementstandaarden voor een gelijke aanpak.
Waarom is dit relevant voor jou?
AI biedt enorme kansen, maar brengt ook risico’s met zich mee. Denk aan vooringenomen algoritmes, gebrek aan controle of onduidelijkheid over hoe beslissingen tot stand komen. ISO 42001 helpt jou deze risico’s in kaart te brengen en er grip op te houden.
Een belangrijk onderdeel van de norm is de AI System Impact Assessment (AISA). Daarmee breng je de effecten van jouw AI-toepassingen op individuen en groepen in beeld. Het lijkt een beetje op de Data Protection Impact Assessment (DPIA) uit de AVG, maar dan specifiek voor AI. Zo kun je met een gerust hart zeggen: "Ons AI-systeem doet wat het moet doen en we hebben de gevolgen goed doordacht".
Wat zit er allemaal in ISO 42001?
Een paar highlights:
- 38 beheersmaatregelen, verdeeld over 9 domeinen.
- Duidelijke overlap met de Harmonized Structure van ISO 27001 (handig als je die al hebt).
- Focus op integrale risicobeheersing, van technische maatregelen tot governance en beleid.
De 9 domeinen van de Annex A
Zoals zojuist genoemd zijn er 38 beheersmaatregelen die onderdeel uitmaken van de ISO 42001. Deze kun je onderverdelen in 9 verschillende domeinen:
- A.2 - Beleid gerelateerd aan AI
- A.3 - Interne organisatie
- A.4 - Middelen voor AI-systemen
- A.5 - Impactbeoordeling van AI-systemen
- A.6 - Levenscyclus van AI-systemen
- A.7 - Data voor AI-systemen
- A.8 - Informatie voor partijen die geïnteresseerd zijn in AI-systemen
- A.9 - Gebruik van AI-systemen
Vijf voorbeelden van beheersmaatregelen
1. AI-Policy (A.2.2) – Richting en verantwoordelijkheid
Elke organisatie die AI gebruikt of ontwikkelt, moet een formeel AI-beleid hebben. Dit beleid legt vast waarom en hoe de organisatie AI inzet: wat de doelen zijn, welke waarden en principes (zoals eerlijkheid, transparantie, privacy) van toepassing zijn, en wie waarvoor verantwoordelijk is.
2. AI-System Impact Assessment (A.5.2) – Begrijp de effecten
Dit is een verplicht proces dat geïmplementeerd moet worden, om vooraf te kunnen beoordelen welke gevolgen een AI-systeem kan hebben voor mensen, groepen of de maatschappij. Denk aan risico’s rond privacy, discriminatie of misbruik.
3. Kwaliteit van data (A.7.4) – Zonder goede data geen goede AI
AI-systemen zijn zo goed als de data waarmee ze getraind worden. Deze beheersmaatregel vereist dat organisaties criteria vastleggen en bewaken voor datakwaliteit – zoals volledigheid, juistheid, representativiteit en actualiteit.
4. Transparantie en uitlegbaarheid (A.8.2 / A.8.5) – Maak AI begrijpelijk
Organisaties moeten zorgen dat AI-systemen begrijpelijk en uitlegbaar zijn voor gebruikers, klanten en toezichthouders. Ze moeten kunnen uitleggen hoe beslissingen tot stand komen en wat de beperkingen zijn.
5. Menselijke toezicht en interventie (onderdeel van A.6.2.6 / A.9.2) – Mens in de loop
AI mag beslissingen ondersteunen, maar mensen moeten kunnen ingrijpen wanneer het systeem fouten maakt of ongewenst gedrag vertoont.
Accreditatie ISO 42001
Inmiddels zijn er officiële accreditatieregels voor certificerende instanties. Dit betekent dat je jouw ISO 42001 certificaat snel kunt behalen.
Samen leren en doen
Bij Fendix hebben we onlangs samen met Brush AI en Tidal Control bekeken hoe je een ISO 42001 implementatie aanpakt. Dat was leerzaam én inspirerend. Lees hier hoe we dat hebben aangepakt: Fendix x Brush AI x Tidal Control: samen naar een succesvolle ISO 42001 implementatie.
Kortom: ISO 42001 helpt jou AI verantwoord in te zetten. Het zorgt voor vertrouwen – bij je klanten, je medewerkers en de maatschappij. En dat vertrouwen is misschien wel de belangrijkste voorwaarde om de kansen van AI echt te benutten.
